Απανωμερίτης

Χορός της Κεντρικής Κρήτης. Είναι ένας από τους παλιούς τοπικούς χορούς που χορευόταν στην επαρχία Αμαρίου και Αγ. Βασιλείου αλλά και σε άλλα χωριά του Ρεθύμνου και του Ηρακλείου (κυρίως σε αυτά που βρίσκονταν στα όρια με το Ρέθυμνο) μέχρι και λίγο μετά τον πόλεμο.

Ονομάζεται αλλιώς και "προβατινίστικος χορός", "προβατίνα" ή νταγκουνάκι.

Απανωμερίτης λέγεται, γιατί χορευόταν στις ορεινές (στα πάνω μέρη) περιοχές του Ρεθύμνου, ειδικά στην περιοχή του Αμαρίου και προς τη μεριά του Ηρακλείου.

Προβατινίστικος ή προβατίνα εξαιτίας του ότι οι χορεύτριες στις κινήσεις τους κάποια στιγμή χτυπάνε με το πόδι τους στο έδαφος όπως όταν κάνουν τα πρόβατα όταν νευριάσουν.

Νταγκουνάκι επίσης για τον παραπάνω λόγο επειδή οι χορεύτριες χτυπάνε με το πόδι τους (τακούνι) το έδαφος.Οι χορεύτριες είναι πιασμένες από τις παλάμες με τα χέρια κάτω. Ο χορός έχει τελετουργικό χαραχτήρα κάτι που δείχνει τις θρησκευτικές του καταβολές και έχει στενή σχέση με τους τελετουργικούς χορούς των αρχαίων Μινωιτών .

Σήμερα χορεύεται κυρίως από γυναίκες, παλαιότερα όμως ήταν μικτός χορός. Το μουσικό μέτρο του είναι 2/4, τα βήματά του 10 και η λαβή από τις παλάμες με τα χέρια κάτω. Χορεύεται σε κύκλο.

Πρόκειται για έναν από τους πολλούς τοπικούς Κρητικούς χορούς που έχουν σχεδόν ξεχαστεί και είναι ελάχιστα τα συγκροτήματα που τον αποδίδουν. Κάτοικοι μεγαλύτερης ηλικίας της επαρχίας Αμαρίου ανέφεραν ότι τραγουδούσαν και μαντινάδες σε αυτό το σκοπό όμως δεν έχουν διασωθεί.