Εζ Βασίλη

Το τραγούδι «τ’ Εζ-Βασιλη» συνόδευε την ολονύκτια νυκτερινή πομπή από το χωριό του Βαρασού (Φάρασα) -κτισμένο στο βάθος μιας μεγάλης και βαθιάς χαράδρας που χωρίζει τον Ταύρο από τον Αντίταυρο-, προς τη σπηλιά του Αγίου Βασιλείου, που βρισκόταν κοντά στην έξοδο της χαράδρας, στης όχθες του Ζαμάντη ποταμού. 

Στη σπηλιά αυτή, η τοπική παράδοση ήθελε τον άγιο να έχει ασκητέψει ή κρυφτεί, διωκόμενος από τον τότε αυτοκράτορα Ιουλιανό τον παραβάτη και τους αιρετικούς του Αρείου.

Η ολονύκτια αυτή προσκυνηματική πομπή και ο χορός προς τιμήν του αγίου Βασιλείου, γινόταν σε ανάμνηση του θαύματος της διάσωσης την πόλης της Καισαρείας από τις απειλές του αυτοκράτορα Ιουλιανού, με τις προσευχές του αγίου και τη λιτανευτική και ευχαριστηριακή προσκύνηση των Καισαρέων στο ναό της Θεοτόκου, πάνω στο όρος Δίδυμον, όπου κατέφυγαν.

Ο χορός του Αγίου Βασιλείου ήταν μικτός αλλά οι γυναίκες όταν έµπαιναν στο χορό πιάνονταν πάντα ανάµεσα σε δύο µέλη της οικογένειάς τους. Πρώτος έµπαινε συνήθως ο πιο σεβάσµιος της παρέας. 

Οι χορευτές πιάνονταν από τα ζωνάρια τους και το χορό διεύθυνε ο πρώτος κρατώντας ένα ραβδί στο δεξί χέρι µε το οποίο έδινε το ρυθµό. Ο δεύτερος έπιανε τον πρώτο από το ζωνάρι µε το δεξί χέρι και τον τρίτο µε το αριστερό και το ίδιο έκαναν και οι επόµενοι.

Η λαβή από τα ζωνάρια µεταξύ των χορευτών ήταν πολύ σφικτή, έτσι ώστε αν κατά τη διάρκεια της διαδροµής προς το παρεκκλήσι του Αγίου Βασιλείου κάποιος από τους χορευτές έχανε την ισορροπία του, γρήγορα επανερχόταν βοηθούµενος από τους άλλους χορευτές που τον κρατούσαν και έτσι ο χορός συνεχιζόταν µέσα στο σκοτάδι χωρίς ιδιαίτερα προβλήµατα.

Οι στίχοι του τραγουδιού:

Χυτάτε να υπάμε σσόν Ε-Βασίλη,
Να γκρεμάσωμεν τα κρέτε σο σίδι
Έσσυρεν δαζι δώξεν δζαι α γεσίλι,
Τε χτες της εβίτζα σον Ε-Βασίλη

Βάι Παναγιά μου, Θεοτόκον
Κύριε ελεήμον, Κύριε ελέησον!
Κατά χρόνο μειζ έχουμ’ τα ατέτι,
Σήεμρα μειζ έχουμε μουχαπέτι

Τον κόσμος δζαι τα’ αλέμιν του τα κρατεί
Ένι η πίστι δζαι το υπατέτι
Σον Κούτσορον το ποτάμι ‘υρίσθη
Εν κατινόν του Χριστενού η πίστι

Άες Γιωρκη τα’ αβγό σου ένι γήρι
Γήριν δζόνι εν κατινόν αϊγήρι
Δζαπ’ α σ’ αντιέσυονε είσαι χαζήρι
Σεν δζαι την εικόνα προσδζυνούμεν σες

Άες Γιώρκης δζ’ Άες Δημ΄τηρης είντ’ αρρά
σου Χριστού την εικόνα έχουν φτερά
Αρρωσύνην καοσύνη να ίνει ση Χριστένοσύνη
Να σβυστή η δεβοσύνη να γλυτώσ’ η Ρωμοσύνη

Σ’ νουν οι Τούρδζοι του δεσόβου
Να νεγκόσουμ’ δεχούς φόβο
Ες Βασίλ’ να μες βκοήσει,
Τον παλόν ταρόν να μας υρίσει

Μετάφραση

Τρέξτε να πάμε στον Αη Βασίλη
Να κρεμάσουμε τα κρέατα από την ιτιά
Τουφέκισε και βάρεσε ένα ελάφι
Από τα χθες την αυγή στον Αη Βασίλη

Βάι Παναγιά μου, Θεοτόκον
Κύριε ελεήμον, Κυριε ελέησον!
Κάθε χρόνο εμείς το έχουμε έθιμο
Σήμερα έχομε γιορτή

Τον κόσμο ενωμένο πάντα κρατεί
Μόνο η πίστη και η προσευχή
Τον Φλεβάρη το ποτάμι θολώνει
Μα του Χριστιανού η πίστη είναι ξάστερη.

Άγιε Γιώργη τ’ άλογό σου είναι άσπρο
Όχι μόνο άσπρο αλλά και καθαρό
Όπου κι αν σε θυμηθούνε είσαι έτοιμος
Και προσκυνούμε εσένα και την εικόνα σου.

Ο Αη Γιώργης κι ο Αη Δημήτρης είναι δυνατοί
Και στου Χριστού την εικόνα έχουνε φτερά
Δύναμη και καλοσύνη να γεμίσει η Χριστανοσύνη
Να σβυστεί η διαβολιά να γλυτώσει η Ρωμιοσύνη

Ας πάνε οι Τούρκοι κατά διαβόλου
Να κυκλοφορούμε δίχως φόβο
Ο Άγιος Βασίλειος να μας ευλογήσει
Και να μας ξαναγυρίσει στον παλιό καιρό.

* Οι στίχοι του τραγουδιού εμφανίζουν συχνά αρκετές μικρές διαφορές.

Σε όλα τα θρησκευτικά Φαρασιώτικα τραγούδια συναντάµε το «Θεοτόκο η Θεοτόκο». Με το στίχο αυτό, ήθελαν να τονίσουν ότι η Παναγία δεν είναι η Χριστοτόκος, όπως πίστευαν οι αιρετικοί του Αρείου, αλλά η Θεοτόκος. 

Ο χορός παριστάνει το θρίαµβο της Ορθοδοξίας στην ονοµασία της Παναγίας ως Θεοτόκου και τονίζεται µε πήδηµα στο σηµείο του τραγουδιού που αναφέρεται η Θεοτόκος. Η επιµονή των Φαρασιωτών και ιδιαίτερα κατά το πήδηµα του χορού, όπου τόνιζαν το «Θεοτόκο η Θεοτόκο», είναι η έντονη και σαφής απάντηση των ορθοδόξων απέναντι στους αιρετικούς του Αρείου, τους οποίους ανέτρεψαν οι µεγάλοι Καππαδόκες ιεράρχες Βασίλειος ο Μέγας και Γρηγόριος ο Θεολόγος.

(Το τραγούδι "Εζ Βασίλη" ακούγεται από 00:00 έως 01:50)